Iniekcje, zastrzyki

Iniekcje zawierające progestagen to długo działająca i jedna z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. Zastrzyki dostępne w Polsce podawane są domięśniowo (1 ml) i uwalniają hormony przez okres trzech miesięcy. Po upływie tego czasu ponawia się wstrzyknięcia. Działanie tej metody antykoncepcji polega na zahamowaniu owulacji. Najbardziej popularną i najlepiej przebadaną substancją podawaną w formie zastrzyków jest octan medoksyprogesteronu (150 mg podaje się co 90 dni)*. Co ważne, stosowanie iniekcji może spowodować, że przez okres działania leku mogą nie występować żadne krwawienia z dróg rodnych.

*wszystkie informacje odnośnie iniekcji dotyczą iniekcji zawierających octan medoksyprogesteronu

Iniekcje hormonalne są szczególnie polecane kobietom, które:

• potrzebują bardzo skutecznej, długo działającej antykoncepcji,
• nie planują macierzyństwa (w ciągu najbliższego roku albo w ogóle),
• karmią piersią,
• mają więcej niż 35 lat,
• palą tytoń,
• nie mogą stosować estrogenów,
• są mało systematyczne (system codziennego zażywania leku sprawia im trudność),
• przyjmują leki przeciwpadaczkowe.

Iniekcje hormonalne (z progestagenem) to bardzo skuteczna metoda antykoncepcyjna (wskaźnik Pearla wynosi 0,3, czyli na 1000 kobiet stosujących iniekcje przez rok trzy mogą mimo to zajść w ciążę). Przyczyną wysokiej skuteczności tej metody może być fakt, że kobieta nie musi pamiętać o niej na co dzień.

Zastrzyk jest podawany domięśniowo (w pośladek albo w ramię), a preparat powoli uwalnia się do krwioobiegu. Działanie iniekcji, podobnie jak innych hormonalnych środków antykoncepcyjnych, jest trójtorowe:

1. Zatrzymuje się owulacja.
2. Śluz szyjkowy zagęszcza się, tworząc nieprzepuszczalną barierę dla plemników (utrudnia plemnikom przedostanie się do jamy macicy oraz zmniejsza ich ruchliwość).
3. Zostaje zahamowany rozwój endometrium (błony śluzowej macicy), co uniemożliwia ewentualną implantację zapłodnionego jajeczka.

• Należy zgłosić się do lekarza ginekologa w celu wystawienia recepty na zastrzyki antykoncepcyjne. Wcześniej lekarz powinien przeprowadzić wywiad lekarski, badanie ginekologiczne (oraz badanie cytologiczne i czystości pochwy), badanie piersi oraz sprawdzić ciśnienie tętnicze krwi.
• Zastrzyk może podać lekarz albo można go wykonać samodzielnie. Warto jednak pamiętać, że nieumiejętne podanie leku może być bolesne.
• Pierwszy zastrzyk najlepiej przyjąć w pierwszym lub drugim dniu cyklu miesiączkowego (należy wykonać go w ciągu pierwszych pięciu dni cyklu).
• Jeśli kobieta rodziła, to niezależnie czy występuje jeszcze krwawienie połogowe, zastrzyk wykonuje się w szóstym tygodniu od porodu albo później.
• Jeśli pierwszy zastrzyk został wykonany w innym terminie niż w ciągu pierwszych pięciu dni cyklu miesiączkowego, to należy stosować dodatkową metodę antykoncepcyjną przez dwa tygodnie.
• Podaje się zalecaną przez lekarza dawkę leku (przeważnie 1 ml) bezpośrednio w mięsień pośladkowy wielki lub naramienny.
• Ustala się kolejny termin podania zastrzyku na 12 tygodni później (nie dłużej niż 89 dni odstępu między iniekcjami).

Możliwe działania niepożądane przy stosowaniu iniekcji antykoncepcyjnych:

• plamienia z dróg rodnych, nieregularne krwawienia z dróg rodnych (w pierwszym roku stosowania u ok. 70% kobiet występują nieregularne krwawienia i plamienia, ale zmniejszają się przy kolejnych iniekcjach),
• skłonność do tycia,
• ból głowy, migrena,
• ból brzucha,
• tkliwość piersi,
• zmniejszone libido,
• suchość pochwy, zapalenie pochwy, upławy,
• przetłuszczanie się włosów, brak wzrostu włosów, łysienie,
• trądzik, wysypka,
• obniżenie nastroju (nawet objawy depresyjne),
• zaburzenia snu.

Możliwe zalety stosowania iniekcji antykoncepcyjnych:

• wysoka skuteczność,
• odwracalna metoda,
• natychmiastowe działanie antykoncepcyjne,
• eliminacja codziennego schematu przyjmowania (nie trzeba codziennie pamiętać o antykoncepcji),
• nie zakłóca przebiegu aktu seksualnego (jak np. używanie prezerwatywy),
• iniekcje mogą być stosowane przez kobiety w czasie laktacji,
• iniekcje mogą być stosowane przez kobiety, u których występuje nadwrażliwość na estrogeny,
• iniekcje mogą być stosowane przez kobiety palące tytoń, po 35 r.ż.,
• zmniejszenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego,
• brak krwawienia przez trzy miesiące,
• zmniejsza ryzyko rozwoju raka endometrium (pięciokrotnie).

• Konieczność wykonania zastrzyku (w gabinecie lekarskim).
• Obniżona skuteczność w wyniku interakcji z innymi lekami (np. z aminoglutetymidem).
• Plamienia i nieregularne krwawienia z dróg rodnych.
• Liczne działania niepożądane jak np. przyrost masy ciała, łysienie, trądzik.
• Brak możliwości zrezygnowania z działania zastrzyku przed upływem trzech miesięcy (powrót do pełnej płodności następuje po ok. dziewięciu miesiącach).
• Jeśli wystąpią działania niepożądane, to do ich ustąpienia czasami trzeba czekać aż od sześciu do ośmiu miesięcy od ostatniego zastrzyku.
• Może dojść do powstania krwiaka lub zakażenia w miejscu iniekcji.
• Zwiększa ryzyko wystąpienia raka wątroby lub szyjki macicy.
• Nie chroni przed zakażeniem wirusem HIV i chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Na świecie poza zastrzykami zawierającym progestagen są dostępne także takie, które mają w swoim składzie zarówno progestagen, jak i estrogen. Podawane są co miesiąc.